Ανοίγουμε τη νέα χρονιά με ένα βιβλίο που εκδόθηκε και κυκλοφόρησε από τις Εκδόσεις Gutenberg μέσα στο 2023, σε επιστημονική επιμέλεια και εισαγωγή της διευθύντριας του ΕργΠΕ, Αναπλ. Καθηγήτριας Μαρίας Δασκολιά. Έχει τον τίτλο «Η Ανθρωπόκαινος εποχή και οι Ανθρωπιστικές Επιστήμες. Από την κλιματική αλλαγή σε μια νέα εποχή αειφορίας.»
Πρόκειται για
το τελευταίο βιβλίο της Carolyn
Merchant, διακεκριμένης καθηγήτριας περιβαλλοντικής ιστορίας, φιλοσοφίας και ηθικής
στο Πανεπιστήμιο UC Berkeley. Σκοπός του βιβλίου, και της επιλογής της επιμελήτριας και του εκδοτικού
οίκου να μεταφραστεί στα ελληνικά, είναι να συμβάλλει στη συζήτηση για τη συμβολή των ανθρωπιστικών επιστημών στις
προκλήσεις που αντιμετωπίζει η ανθρωπότητα σήμερα, τη λεγόμενη Ανθρωπόκαινο εποχή, με έμφαση σε εκείνη
της κλιματικής αλλαγής. Βασική θέση του είναι ότι οι ανθρωπιστικές επιστήμες μπορούν να προσφέρουν νέες προσεγγίσεις για
την κατανόηση και αντιμετώπιση των προκλήσεων αυτών και παράλληλα να αξιοποιηθούν ως εργαλεία θεωρητικής, ηθικής
και κριτικής σκέψης στην οικοδόμηση μιας νέας εποχής αειφορίας.
Το βιβλίο είναι διαρθρωμένο σε έξι κεφάλαια, καθένα από τα οποία αφιερώνεται σε ένα πεδίο των ανθρωπιστικών επιστημών (Ιστορία, Τέχνη, Λογοτεχνία, Θρησκεία, Φιλοσοφία, Ηθική και Δικαιοσύνη). Προηγείται ένα εισαγωγικό κεφάλαιο, στο οποίο η συγγραφέας προσεγγίζει την έννοια του «Ανθρωπόκαινου», τόσο μέσα από την επίσημη γεωλογική ερμηνεία του, όσο και ως τις συνέπειες της σωρευτικής και μεγάλης κλίμακας ανθρώπινης παρέμβασης τους τελευταίους αιώνων, διακρίνοντας ταυτόχρονα την κλιματική αλλαγή ως κυρίαρχη έκφρασή του. Παράλληλα, παραθέτει μια σειρά από εναλλακτικούς όρους και συζητά τις βασικές παραδοχές και θεωρήσεις για καθέναν από αυτούς.
Στο πρώτο κεφάλαιο («Ιστορία») παρουσιάζεται το χρονικό της ανακάλυψης και καθιέρωσης της ατμομηχανής, που αποτέλεσε το πολιτιστικό σύμβολο και το βασικό εργαλείο της εποχής της εκβιομηχάνισης και οδήγησε στη συνέχεια στη «μεγάλη επιτάχυνση», την περίοδο που εξέθρεψε και γιγάντωσε τη σύγχρονη περιβαλλοντική και κλιματική κρίση. Παράλληλα, σχολιάζεται ο κεντρικός ρόλος της παραγωγής και της διανομής ενέργειας μέσα από ευρύτερες κοινωνικές, φιλοσοφικές και ηθικές θεωρήσεις. Στο δεύτερο και στο τρίτο κεφάλαιο η συγγραφέας χρησιμοποιεί τις «Τέχνες» και τη «Λογοτεχνία» αντίστοιχα για να δείξει πώς αναπαριστούν τον «θάνατο της φύσης» από την εξελισσόμενη εκβιομηχάνιση και ποια ζητήματα κοινωνικής ισότητας και δικαιοσύνης της εποχής εγείρονται από τη νέα πραγματικότητα, διερευνώντας κάποιες «πιο ανθρωποκεντρικές» διαστάσεις του Ανθρωπόκαινου.
Στο κεφάλαιο για τη «Θρησκεία», η συγγραφέας επιχειρεί να φωτίσει τη δράση διαφορετικών θρησκευτικών ομάδων και τη σύνδεσή τους με το οικολογικό κίνημα, τονίζοντας παράλληλα τα επιτεύγματα της διαθρησκειακής συνεργασίας στην δράση ενάντια στην κλιματική αλλαγή. Το κεφάλαιο για τη «Φιλοσοφία» εκκινεί από μια ιστορική προσέγγιση, πρώτα αρχαιο-ελληνικών και στη συνέχεια ευρωπαϊκών, φιλοσοφικών ιδεών για τη φύση, τον κόσμο και την επιστήμη και τη θέση του ανθρώπου σε αυτά, που αποτέλεσαν τη βάση της νομιμοποίησης και στη συνέχεια της κριτικής στην Ανθρωπόκαινο εποχή. Στο τελευταίο κεφάλαιο, που επιγράφεται «Ηθική και Δικαιοσύνη», η Merchant αναλύει την πρότασή της «για μια νέα εποχή αειφορίας», σε αντικατάσταση της Ανθρωπόκαινου εποχής, ως σύμπραξη ανάμεσα στις ανθρώπινες και τις μη-ανθρώπινες κοινότητες. Περιγράφει ένα πλαίσιο ηθικών αρχών και αναδεικνύει διαστάσεις ζητημάτων περιβαλλοντικής και κλιματικής δικαιοσύνης μέσα από αφηγήσεις για πραγματικές περιπτώσεις καταπάτησης δικαιωμάτων στο πλαίσιο κοινωνικών κινημάτων και διεκδικήσεων.
Το βιβλίο είναι γραμμένο και διαρθρωμένο ώστε να απευθύνεται σε αναγνώστες/στριες που θα ήθελαν να ενημερωθούν γι’ αυτές τις γραμμές σκέψης, που συναντώνται στο σύγχρονο πεδίο των Περιβαλλοντικών Ανθρωπιστικών Επιστημών. Είναι ταυτόχρονα ένα βιβλίο που μπορεί να αποτελέσει έμπνευση σε εκπαιδευτικούς της πράξης και εκπαιδευτικούς ερευνητές από τον χώρο της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης/ Εκπαίδευσης για την Αειφόρο Ανάπτυξη, τροφοδοτώντας έναν κριτικό (ανα)στοχασμό για τον αντίκτυπο που έχει η Ανθρωπόκαινος εποχή στις σύγχρονες κοινωνίες και τον πλανήτη γενικότερα, αλλά και για την αξία της διεπιστημονικής γνώσης και των προσεγγίσεων που προσφέρουν οι Περιβαλλοντικές Ανθρωπιστικές Επιστήμες στην αναζήτηση δημιουργικών λύσεων απέναντι στις προκλήσεις της εποχής μας και στην αναζήτηση ενός πιο αειφορικού μέλλοντος.
Εδώ η πλήρης βιβλιογραφική αναφορά:
Merchant, C. (2023). Η Ανθρωπόκαινος εποχή και οι Ανθρωπιστικές Επιστήμες. Από την κλιματική αλλαγή σε μια νέα εποχή αειφορίας. Επιστημονική επιμέλεια – Εισαγωγή: Μαρία Δασκολιά. Μετάφραση: Νεκτάριος Καλαϊτζής. Αθήνα: Εκδόσεις Gutenberg, σελ. 268. ISBN: 978-960-01-2467-5 [Πρωτότυπη έκδοση: Merchant, C. (2020). The Anthopocene and the Humanities. From climate change to a new age of sustainability. New Haven and London: Yale University Press.]
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου