Το «διδακτικό» δίλημμα της πυρηνικής τεχνολογίας: βιώσιμη ενεργειακή λύση ή διαρκής απειλή;

Πολλοί είναι αυτοί που ισχυρίζονται ότι η τεχνολογία παραγωγής πυρηνικής ενέργειας είναι μια ορθολογική πρόταση για την κάλυψη των αυξανόμενων ενεργειακών αναγκών του πλανήτη και την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, αφού μπορεί να εξασφαλίσει «καθαρή» ενέργεια σε μεγάλη κλίμακα, με μικρή, συγκριτικά προς άλλες πηγές, εκπομπή θερμοκηπικών αερίων, και σχετικά χαμηλό κόστος. Περίπου 450 πυρηνικοί αντιδραστήρες λειτουργούν σήμερα σε 30 χώρες, καλύπτοντας το 10% της παγκόσμιας ζήτησης σε ενέργεια. Η ίδια τεχνολογία αξιοποιείται επίσης στην παραγωγή φαρμακευτικών και βιομηχανικών ισοτόπων, για ιατρικούς, ερευνητικούς και εκπαιδευτικούς σκοπούς, αλλά και στην κατασκευή εξοπλιστικών μέσων.

Από την άλλη πλευρά, η πιθανότητα ενός πυρηνικού ατυχήματος λόγω ανθρώπινου λάθους, ανεπαρκών μέτρων προστασίας και ασφάλειας, ή μη πιστοποιημένης χρήσης και συντήρησης, αλλά και ως επακόλουθο μιας φυσικής καταστροφής ή τρομοκρατικής επίθεσης, παραμένει υπαρκτή. Δεν είναι λίγα τα σχετικά περιστατικά στη σύγχρονη ιστορία, είτε εν καιρώ πολέμου (Hiroshima & Nagasaki, 1945), είτε εν καιρώ ειρήνης (π.χ. Chernobyl, 1986 – Fukushima, 2011), που προκάλεσαν τον θάνατο πολλών χιλιάδων ανθρώπων, επηρέασαν την υγεία και την ποιότητα ζωής ακόμα περισσότερων και οδήγησαν σε ολική περιβαλλοντική καταστροφή. 

Ο φόβος για τους κινδύνους που εγκυμονούν οι διαδικασίες και η τεχνολογία παραγωγής πυρηνικής ενέργειας εντείνεται από εκείνους που ενέχουν η διάθεση και η απόσυρση των ραδιενεργών υλικών και αποβλήτων και συντηρείται από τη διαρκή απειλή της χρήσης πυρηνικών όπλων και τις επιπτώσεις των πυρηνικών δοκιμών. Το δικαίωμα του ανθρώπου και του πλανήτη σε ένα καθαρό και ασφαλές περιβάλλον επιβάλλει τη συνολική προσέγγιση του ζητήματος πάνω στη βάση των αρχών της οικολογικής ισορροπίας, της κοινωνικής δικαιοσύνης και της διαγενεακής αλληλεγγύης.

Η Διεθνής Ημέρα για την Ολική Κατάργηση των Πυρηνικών Όπλων (26 Σεπτεμβρίου), η οποία καθιερώθηκε από τον ΟΗΕ το 2013 με στόχο την ευαισθητοποίηση της διεθνούς κοινής γνώμης για την επιτακτική ανάγκη για πυρηνικό αφοπλισμό, είναι ακόμα μία ευκαιρία για να αναλογιστούμε τον ρόλο που θέλουμε να αποδώσουμε στην πυρηνική τεχνολογία με γνώμονα την επιδίωξη και την επίτευξη αειφορίας. Η Περιβαλλοντική Εκπαίδευση μπορεί να συμβάλλει προς την κατεύθυνση αυτή, όχι μόνο μέσω κατάλληλου περιβαλλοντικού γραμματισμού, αλλά και εμπλέκοντας μαθητές και ευρύτερο κοινό σε διεργασίες κριτικής σκέψης και διαβούλευσης για μια σφαιρική και συστημική προσέγγιση αυτού του σύνθετου σύγχρονου περιβαλλοντικού ζητήματος.