Νέα έρευνα για τις αντιλήψεις και τις πρακτικές διδασκόντων/σκουσών σε πανεπιστήμια σχετικά με την προώθηση του οικο-γραμματισμού

  

Πρόσφατα δημοσιευμένη επιστημονική έρευνα στο Journal of Applied Learning and Teaching, με τίτλο “Teachers as environmental educators: Exploring perceptions and practices of green pedagogies in fostering eco-literacy”, εξετάζει τις αντιλήψεις και τις πρακτικές πανεπιστημιακών διδασκόντων/σκουσών σχετικά με την ενσωμάτωση «πράσινων» παιδαγωγικών μεθόδων (green pedagogies) με στόχο την καλλιέργεια οικο-γραμματισμού (eco‑literacy). Η μελέτη θεμελιώνεται στη θεωρία της Μετασχηματίζουσας Μάθησης (Jack Mezirow,1991), η οποία δίνει έμφαση στον κριτικό στοχασμό ως μέσο για την ενίσχυση της προσωπικής και κοινωνικής αλλαγής. Σε αυτή συμμετείχαν 90 πανεπιστημιακοί καθηγητές από διάφορα γνωστικά αντικείμενα (κοινωνικές και ανθρωπιστικές επιστήμες, επιστήμες υγείας, STEM), από την Ασία, την Αφρική και την Ευρώπη.

Η έρευνα ανέδειξε πέντε βασικούς άξονες σχετικά με μια πανεπιστημιακή διδασκαλία που προάγει τον οικο‑γραμματισμό:

1. Τι σημαίνει “πράσινη παιδαγωγική”. Αν και πολλοί ορίζουν διαφορετικά την έννοια, όλοι συμφωνούν ότι είναι σημαντικό να υπάρχει μια κοινή κατανόηση για τον όρο, ώστε να ακολουθούνται κοινές πρακτικές που λειτουργούν προς την κατεύθυνση του οικο‑γραμματισμού.
2. Πώς εφαρμόζεται στην πράξη. Οι διδάσκοντες/ουσες χρησιμοποιούν κυρίως μεθοδολογίες που βασίζονται σε project‑based δραστηριότητες, μάθηση στην ύπαιθρο, προσομοιώσεις και συμμετοχή στην κοινότητα. Πρόκειται για πρακτικές που συνδέουν τη διδασκαλία με την πραγματική ζωή και ενισχύουν την ενεργό εμπλοκή των φοιτητών στη μάθηση.
3. Ενίσχυση ευθύνης και δράσης. Η συμμετοχή των φοιτητών σε βιωματικές δράσεις για το περιβάλλον, θεωρείται από τους διδάκοντες/ουσες ότι καλλιεργεί οικολογική συνείδηση και κοινωνική ευθύνη και τους βοηθά να εξελιχθούν σε υπεύθυνους και ενεργούς πολίτες.
4. Συναισθηματική σύνδεση. Η βιωματική μάθηση δημιουργεί προσωπική σύνδεση των φοιτητών με τα περιβαλλοντικά ζητήματα, ενισχύοντας το ενδιαφέρον γι αυτά και συμβάλλοντας στη βαθύτερη κατανόησή τους. Επιπλέον, προσφέρει ένα θετικό και υποστηρικτικό μαθησιακό περιβάλλον που ενισχύει τη δημιουργικότητα.
5. Αξιολόγηση και αποτελεσματικότητα. Οι συμμετέχοντες επισημαίνουν την ανάγκη για σαφή εργαλεία αξιολόγησης ώστε να αποτιμάται η κατανόηση και η εμπλοκή των φοιτητών, μες στόχο την υποστήριξη της μάθησης και την καλλιέργεια υπεύθυνων, οικολογικά συνειδητοποιημένων πολιτών.

Στα ευρήματα της έρευνας αναφέρονται επίσης και περιορισμοί που επηρεάζουν την υιοθέτηση περισσότερων ή αποτελεσματικότερων «πράσινων» εκπαιδευτικών μεθόδων, όπως η εξετασιοκεντρική κουλτούρα, η έλλειψη πόρων και επιμόρφωσης, η απουσία θεσμικής στήριξης κ.ά.

Διαβάστε ολόκληρο το άρθρο εδώ:

Kouam, A.W.F. (2025). Teachers as environmental educators: Exploring perceptions and practices of green pedagogies in fostering eco-literacy.  Journal of Applied Learning and Teaching, 8(1), 37-46. https://doi.org/10.37074/jalt.2025.8. S1.5

Photo: https://conservationontario.ca/

Πόσο αποτελεσματικές είναι οι διάφορες παρεμβάσεις για πιο αειφορικές διατροφικές συνήθειες;

 📚 Μια ματιά στην πρόσφατη διεθνή βιβλιογραφία

Η ανάγκη να στραφούμε σε πιο αειφόρες διατροφικές επιλογές και πρακτικές είναι σήμερα πιο επίκαιρη από ποτέ. Ο τρόπος που τρεφόμαστε επηρεάζει έντονα το περιβάλλον, από τη χρήση γης και νερού μέχρι τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου. Αλλά πώς μπορούμε πραγματικά να αλλάξουμε τις διατροφικές μας συνήθειες; Και ποιες δράσεις ή παρεμβάσεις φαίνεται να αποδίδουν περισσότερο;

Μια πρόσφατα δημοσιευμένη μελέτη, εκείνη των Ran et al. (2025), συγκέντρωσε στοιχεία από 29 ανασκοπήσεις έρευνας που δημοσιεύτηκαν την περίοδο 2018–2024, αναλύοντας την αποτελεσματικότητα των δράσεων που στοχεύουν:

• στη μείωση της σπατάλης τροφίμων και
• στη μετατόπιση των διατροφικών συνηθειών προς πιο «αειφορικά» πρότυπα.

Η ανάλυση των δεδομένων έδειξε ότι οι παρεμβάσεις που στοχεύουν στη μείωση της σπατάλης τροφίμων έχουν, μέχρι στιγμής, πιο απτά αποτελέσματα από εκείνες που επιδιώκουν αλλαγή στις διατροφικές επιλογές.

🔍 Ποιες παρεμβάσεις φάνηκε ότι λειτουργούν καλύτερα;

• 📢 Ενημερωτικές εκστρατείες: ενισχύουν την ευαισθητοποίηση, αλλά σπάνια οδηγούν σε μόνιμες αλλαγές της συμπεριφοράς.
• 🥗 Διαρθρωτικά μέτρα: όπως περισσότερες χορτοφαγικές επιλογές ή μικρότερες μερίδες, φαίνεται να επηρεάζουν θετικά τις αποφάσεις των καταναλωτών.
• 🔔 Οπτικά ερεθίσματα ή διακριτικές υπενθυμίσεις, όπως πινακίδες σε χώρους εστίασης, μπορεί να βοηθήσουν τους καταναλωτές να επιλέξουν πιο συνειδητά τις τροφές που θα καταναλώσουν.
• 💶 Οικονομικά κίνητρα ή ρυθμίσεις, όπως αλλαγές στις τιμές ή στη φορολόγηση, δείχνουν θετικά αποτελέσματα, ειδικά όταν συνδυάζονται με δράσεις ενημέρωσης και εκπαίδευσης.
• 🎯 Υποστήριξη και ενδυνάμωση των καταναλωτών μέσα από τον καθορισμό στόχων και την τακτική ανατροφοδότηση: βοηθά να μετατραπεί η πρόθεση σε πραγματικές αλλαγές στη συμπεριφορά.

Συνολικά, τα ευρήματα δείχνουν ότι ο συνδυασμός διαφορετικών τύπων δράσεων και παρεμβάσεων είναι αυτός που μπορεί να φέρει ουσιαστικές αλλαγές. Μια τέτοια στρατηγική χρειάζεται να είναι μακροπρόθεσμη και δια-τομεακή, συνδέοντας τομείς όπως η υγεία, η γεωργία, το περιβάλλον, η επικοινωνία και η εκπαίδευση, και φυσικά να βασίζεται σε μετρήσιμα αποτελέσματα.

🌍 Η μετάβαση σε ένα πιο αειφόρο διατροφικό σύστημα δεν είναι απλή υπόθεση. Όμως, η κατανόηση του τι πραγματικά λειτουργεί είναι το πρώτο βήμα για να κάνουμε τη διαφορά, τόσο ως καταναλωτές όσο και ως κοινωνία.

Μπορείτε να διαβάσετε ολόκληρο το άρθρο εδώ:

https://iopscience.iop.org/article/10.1088/2976-601X/adda4e

Ran, Y., Persson, U. M., Lindahl, T., Jonell, M., Brons, A., Macura, B., Candel, J., Abu Hatab, A., & Röös, E. (2025). Are interventions for environmentally sustainable dietary behaviours effective? A review. Environmental Research: Food Systems, 2(3), 032001. https://doi.org/10.1088/2976-601X/adda4e

Εργαστήριο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης ΕΚΠΑ: Έρευνα σχετικά με την παρουσία μας στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης

 

  

Αγαπητές/οί συνάδελφοι και φίλες/οι του Εργαστηρίου Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης ΕΚΠΑ,

Με την ευκαιρία της έναρξης του νέου ακαδημαϊκού έτους και στο πλαίσιο του προγραμματισμού των δράσεών μας για το επόμενο διάστημα, θα θέλαμε τη γνώμη σας, προκειμένου να ανανεώσουμε και διευρύνουμε το περιεχόμενο που δημοσιεύουμε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης του Εργαστηρίου και έτσι να ανταποκρινόμαστε καλύτερα στις ανάγκες και τις προσδοκίες σας. 

Παρακαλούμε να αφιερώσετε λίγα λεπτά για τη συμπλήρωση αυτού του ερωτηματολογίου. Οι ιδέες και οι προτάσεις σας θα μας βοηθήσουν να οικοδομήσουμε μία ακόμη πιο ουσιαστική επικοινωνία και συνεργασία με όλες και όλους εσάς που ενδιαφέρεστε για και δραστηριοποιείστε στο πεδίο της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης και της Εκπαίδευσης για την Αειφόρο Ανάπτυξη (ΠΕ/ΕΑΑ).

Το ερωτηματολόγιο θα είναι διαθέσιμο έως την Κυριακή 19 Οκτωβρίου 2025.

 

Παγκόσμια Ημέρα Τουρισμού (27 Σεπτεμβρίου) – Τουρισμός και αειφορία μέσα από τον φακό μιας μετασχηματιστικής εκπαίδευσης

 

Με αφορμή τη φετινή Παγκόσμια Ημέρα Τουρισμού, ας αναλογιστούμε ότι ο τουρισμός είναι πολύ περισσότερα από μια οικονομική δραστηριότητα. Είναι άνθρωποι, εμπειρίες, πολιτισμός, φύση και σχέσεις. Κάθε ταξίδι που κάνουμε, κάθε τόπος που επισκεπτόμαστε, αφήνει ένα ίχνος – μέσα μας, αλλά και στον κόσμο γύρω μας. Καλλιεργεί νέες αξίες και στάσεις, δημιουργεί νέες θέσεις εργασίας και ενισχύει την ανάπτυξη των τοπικών κοινωνιών. Έρευνες έχουν επίσης δείξει ότι οι χώρες που συνδυάζουν τον τουρισμό με αειφορικά πρότυπα είναι πιο ειρηνικές, ανθεκτικές και δημιουργικές. Ταυτόχρονα, όμως, ο τουρισμός αντιμετωπίζει και πολλές προκλήσεις: περιβαλλοντικό αποτύπωμα, εποχικότητα, κοινωνικές ανισότητες και πιέσεις σε ευαίσθητα οικοσυστήματα, επηρεάζουν αρνητικά κοινωνίες και περιβάλλον.

Η φετινή Παγκόσμια Ημέρα Τουρισμού είναι αφιερωμένη στο θέμα “Tourism and Sustainable Transformation”  (Τουρισμός και Βιώσιμος Μετασχηματισμός). Η πρόταση για έναν Μετασχηματιστικό Τουρισμό (Transformative Tourism) προσεγγίζει τον τουρισμό ως ένα μέσο θετικής αλλαγής, που μετασχηματίζει τόσο τον ταξιδιώτη όσο και τον κόσμο γύρω του. Ανάλυση 250 επιστημονικών δημοσιεύσεων δείχνει ότι το πεδίο αυτό αναπτύσσεται ραγδαία, με έμφαση στην:

• προσωπική ανάπτυξη των ταξιδιωτών,
• θετικές αλλαγές στις κοινωνίες και στο περιβάλλον,
• δημιουργία νέων τρόπων σκέψης και πρακτικών που συνδέουν την αειφορία με την τουριστική εμπειρία.  
  
  
  

Σε αυτό το πλαίσιο, η Περιβαλλοντική Εκπαίδευση και η Εκπαίδευση για την Αειφόρο Ανάπτυξη (ΠΕ/ΕΑΑ) μπορούν να διαδραματίσουν έναν κρίσιμο ρόλο, τόσο στην τυπική/σχολική όσο και στην επαγγελματική τουριστική εκπαίδευση. Προωθώντας μετασχηματιστικές πρακτικές μάθησης – κριτικό στοχασμό, ενεργό συμμετοχή και κοινωνικά κατευθυνόμενη δράση – και ενσωματώνοντας βιωματικές δραστηριότητες, συνεργασία με τοπικές κοινότητες και εμπειρική μάθηση, μπορούν να συμβάλλουν σε μια καλύτερη αντίληψη και κατανόηση των πολυδιάστατων επιπτώσεων του τουρισμού. Μπορούν επίσης να ενισχύσουν μαθητές, επαγγελματίες αλλά και πολίτες να καλλιεργήσουν στάσεις, αξίες και δεξιότητες που προάγουν τον σεβασμό προς τη φύση, την αναγνώριση της αξίας της πολιτισμικής κληρονομιάς και την ευθύνη απέναντι στις τοπικές κοινωνίες.

Επιπλέον, η ΠΕ/ΕΑΑ μπορεί να συμβάλλει στην ανάπτυξη πιο συνειδητών και υπεύθυνων τρόπων σκέψης και λήψης αποφάσεων για αειφορικές τουριστικές πρακτικές, όπως:

• Επιλογή προορισμών που δεν είναι κορεσμένοι τουριστικά.
• Προτίμηση μορφών τουρισμού με μικρό ή θετικό περιβαλλοντικό αποτύπωμα (πράσινος, αναγεννητικός, αργός).
• Στήριξη υπηρεσιών που ενισχύουν την τοπική κοινωνική και οικονομική ανθεκτικότητα.
• Συμμετοχή σε δράσεις που προστατεύουν και αναδεικνύουν τα τοπικά οικοσυστήματα και πολιτιστικά αγαθά.

Ο τουρισμός μπορεί και πρέπει να γίνει μοχλός ενός αειφόρου μετασχηματισμού ατόμων, κοινωνιών και του κόσμου. Και η εκπαίδευση το κλειδί για να κατευθύνουμε αυτή τη δυναμική προς το κοινό καλό, αφήνοντας πίσω μας έναν κόσμο περιβαλλοντικά βιώσιμο και δίκαιο.

#WorldTourismDay #SustainableTourism #SustainableTransformation #SustainabilityEducation #EnvironmentalEducation